Tłocznia wina, mozaiki, gliniane kałamarze czy kancelaria rzymskiego garnizonu to niektóre z odkryć dokonanych podczas tegorocznych badań w rzymskim forcie Apsaros, znajdującym się w gruzińskim Gonio. Stanowisko jest od kilku lat znane ze względu na odkrycie mozaiki podłogowej w ruinach domu dowódcy garnizonu. Pracami ekspedycji kierował m.in. dr hab. Radosław Karasiewicz-Szczypiorski z Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej im. K. Michałowskiego UW.

Badacze z Wydziału Fizyki UW, we współpracy z Wojskową Akademią Techniczną oraz zagranicznymi ośrodkami, uzyskali nowy układ fotoniczny o cechach topologicznych strojonych elektrycznie. O odkryciu można przeczytać na łamach „Science Advances”.

Badacze z zespołu misji kosmicznej Gaia opublikowali katalog z danymi o naszej Galaktyce. Dzięki tym informacjom naukowcy szczegółowo opisują miliardy gwiazd, nowo odkryte planety oraz kandydatki na czarne dziury. W pracach nad najdokładniejszym przewodnikiem po Drodze Mlecznej uczestniczą astronomowie z UW.

Odkrycie swobodnej czarnej dziury ogłosili naukowcy z dwóch międzynarodowych zespołów badawczych, które współtworzą zaangażowani w projekt OGLE astronomowie z Obserwatorium Astronomicznego UW. Jest to pierwsza zakończona powodzeniem detekcja tych egzotycznych obiektów.

9 miliardów lat świetlnych od Ziemi, w centrum odległej galaktyki aktywnej, odkryto parę supermasywnych czarnych dziur. Obiekty obiegają się co dwa lata, co przypomina kosmiczny taniec. Emisja fal grawitacyjnych powoduje, że odległość między nimi maleje. Za zaledwie 10 tys. lat mogą się ze sobą zderzyć.

W połowie grudnia zakończył się kolejny sezon badań archeologicznych na przedmieściach Chartumu. Badania w Soba – jednym z największych stanowisk archeologicznych w Sudanie – prowadził zespół specjalistów z Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej UW pod kierunkiem dr. Mariusza Drzewieckiego. W jednym ze stanowisk natrafiono na pozostałości dawnego ogrodu. To pierwsze tego typu znalezisko w Soba.

Naukowcy z Obserwatorium Astronomicznego Uniwersytetu Warszawskiego (OAUW) zaobserwowali pojaśnienie gwiazdy spowodowane przejściem ciemnego obiektu na linii biegu promieni świetlnych. Dzięki zjawisku mikrosoczewkowania grawitacyjnego udało im się zważyć niewidoczny obiekt z zaskakująco dużą dokładnością. Prawdopodobnie jego masa jest większa od masy Słońca. Wyniki tych badań zostały opublikowane w „Nature Astronomy” oraz „Astronomy & Astrophysics”.

W zasypanym grobowcu położonym poniżej kaplicy Hathor w Świątyni Hatszepsut w Deir el-Bahari Polsko-Egipska Ekspedycja Archeologiczno-Konserwatorska odkryła kilkaset darów wotywnych dla bogini Hathor, patronki nekropoli tebańskiej i opiekunki zmarłych. W 2021 roku naukowcy pracowali w tym terenie dwukrotnie, wiosną i jesienią.

Tegoroczna kampania wykopaliskowa w północnej Bułgarii w Novae dobiegła końca. Archeolodzy z Ośrodka Badań nad Antykiem Europy Południowo-Wschodniej Uniwersytetu Warszawskiego odsłonili dwa unikatowe kompleksy zabudowy: drewniane baraki I kohorty legionu VIII Augusta oraz monumentalny, luksusowy kompleks Domu Centuriona.

Naukowcy z Uniwersytetu Warszawskiego odkryli nieznany dotąd gatunek prehistorycznego gada. Skamieniałości Kocurypelta silvestris to jedno z kilku znalezisk paleontologów na stanowisku w Kocurach.

– Badania w kościele klasztornym pw. Najświętszej Marii Panny, w Klasztorze Syryjczyków, dostarczają nam wielu informacji na temat życia wspólnoty mnichów. Malowidła, zwłaszcza te wykonane przez mnichów z Tikritu, stanowią unikatowe świadectwo sztuki syryjskiej, co jest szczególnie cenne w sytuacji, gdy zabytki sztuki z tamtych rejonów uległy prawie całkowitemu zniszczeniu – mówi dr hab. Dobrochna Zielińska z Wydziału Archeologii UW, kierująca pracami w Deir al-Surian.

Na Uniwersytecie Warszawskim prowadzone są badania dotyczące naturalnych mechanizmów biologicznych, które powstrzymują bakterie wodne przed ich osadzaniem na powierzchni glonów jednokomórkowych. Dokonane w ramach badań odkrycie daje obiecującą perspektywę komercjalizacji, ponieważ jedna z wydzielanych przez glony „substancji odstraszających” bakterie jest wyjątkowo tania w produkcji, a jej skuteczne działanie zachodzi w mikrogramowych gradientach.

Europejska Agencja Kosmiczna opublikowała najnowszą mapę nieba stworzoną na podstawie danych misji Gaia. Niezwykle precyzyjna mapa ma objętość 1 petabajta i zawiera szczegółowe dane o 2 miliardach gwiazd naszej Galaktyki. W pracach misji uczestniczą astronomowie z Uniwersytetu Warszawskiego.

Ostatnie badania naukowców z Wydziału Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego przyczyniły się do nowego odkrycia o szczególnym znaczeniu. Na mozaice figuralnej z pierwszej połowy IV w. n.e. zauważono ogromne koło hydrauliczne. Według dr. hab. Marka T. Olszewskiego jest to najstarsze znane dotąd przedstawienie norii.

1 listopada 2020 roku minęło 500 lat od odkrycia przez Ferdynanda Magellana cieśniny między oceanami Atlantyckim i Spokojnym. Z tej okazji rząd Chile ustanowił nagrodę dla wyróżniających się badaczy, których praca odpowiada na wyzwania i potrzeby współczesności. Został nią uhonorowany prof. Andrzej Udalski – za znaczący wkład w rozwój wiedzy astronomicznej. 20 września ambasador Chile w Polsce Julio Bravo Yubini wręczył uczonemu z UW medal 500-lecia odkrycia cieśniny Magellana.

Po wieloletnich badaniach prowadzonych przez dr. hab. Marka T. Olszewskiego z Wydziału Archeologii UW program ikonograficzny słynnej mozaiki z tzw. sali przyjęć w rzymskim Domu Aiona na Cyprze został rozwiązany. Interpretacja polskiego badacza zyskała poparcie w środowisku międzynarodowym.

Międzynarodowa Unia Astronomiczna (IAU) przyznała coroczne prestiżowe nagrody za najwybitniejsze na świecie prace doktorskie obronione w roku 2019 w dziedzinie astronomii. Wśród laureatów tegorocznych nagród jest po raz pierwszy polski naukowiec – dr Przemysław Mróz, który uzyskał stopień doktora w Obserwatorium Astronomicznym Uniwersytetu Warszawskiego.

Zespół naukowców z Wydziału Fizyki Uniwersytetu Warszawskiego uczestniczył w badaniach, dzięki którym po raz pierwszy wyhodowano dichalkogenki metali przejściowych wykazujące znakomite właściwości optyczne bez procesu eksfoliacji. Do tej pory największymi przeszkodami były bardzo ograniczone rozmiary, niejednorodność i poszerzenie linii widmowych wytwarzanych materiałów. Monowarstwy o wielkości zastosowanego podłoża, pozbawione powyższych wad, zostały wyhodowane przy pomocy epitaksji z wiązek molekularnych. Kluczowym elementem okazało się użycie atomowogładkich podłoży z azotku boru.