Fundacja na rzecz Nauki Polskiej po raz 27. przyznała swoje najważniejsze wyróżnienia uczonym, których badania doprowadziły do przełomowych osiągnięć naukowych. Wśród tegorocznych laureatów są prof. Krzysztof Pachucki z Wydziału Chemii i prof. Andrzej Dziembowski z Wydziału Biologii. Naukowcy z UW otrzymali Nagrodę FNP w obszarze nauk matematyczno-fizycznych i inżynierskich oraz nauk o życiu i o Ziemi.
Nagrody Fundacji na rzecz Nauki Polskiej przyznawane są co roku w czterech dziedzinach: nauk o życiu i o Ziemi, nauk chemicznych i o materiałach, nauk matematyczno-fizycznych i inżynierskich oraz nauk humanistycznych i społecznych.
Prof. Krzysztof Pachucki z Wydziału Fizyki UW otrzymał Nagrodę FNP w obszarze nauk matematyczno-fizycznych i inżynierskich. Naukowiec został wyróżniony „za precyzyjne kwantowo-elektrodynamiczne obliczenia spektroskopowych parametrów lekkich atomów i cząsteczek”. Obliczenia są podstawą do wyznaczania fundamentalnych stałych fizycznych. W obszarze nauk o życiu i o Ziemi Nagroda FNP została przyznana prof. Andrzejowi Dziembowskiemu z Instytutu Biochemii i Biofizyki PAN w Warszawie, który jest także pracownikiem Wydziału Biologii UW. Wyróżniono go „za wyjaśnienie funkcji kluczowych enzymów degradujących RNA, których zaburzenia prowadzą do stanów patologicznych. Dokonane odkrycia doprowadziły m.in. do zaproponowania nowego podejścia terapeutycznego w leczeniu nowotworu szpiku kostnego (szpiczaka).”
Prof. Krzysztof Pachucki jest specjalistą w dziedzinie teorii atomowej i molekularnej spektroskopii. Naukowiec dokonał precyzyjnych obliczeń własności atomów i molekuł, które są podstawą do wyznaczania fundamentalnych stałych fizycznych – wielkości występujących we wzorach fizycznych, które mają niezmienne wartości i są podstawą opisów zjawisk fizycznych.
Naukowiec z UW jest ceniony przez badaczy z całego świata. Jest autorem lub współautorem wielu przełomowych prac teoretycznych z dziedziny fizyki, które są cytowane każdego roku około 500 razy. Napisał 180 artykułów naukowych, które cytowano łącznie ponad 5700 razy. Prof. Krzysztof Pachucki we współpracy z innymi naukowcami m.in. z noblistą, prof. Theodorem Hänschem, doprowadził do najbardziej precyzyjnego określenia podstawowych stałych natury. Rozwiązał też skomplikowane teoretyczne problemy związane z określeniem widm różnych jonów i cząsteczek. Steven Weinberg, który w 1979 roku otrzymał nagrodę Nobla za prace nad jednolitą teorią wzajemnego słabego i elektromagnetycznego oddziaływania cząsteczek elementarnych, uwzględnił naukowe osiągnięcia prof. Pachuckiego w swojej publikacji na temat kwantowej teorii pola.
Laureat tegorocznej Nagrody FNP już jako doktorant opracował nową metodę obliczania efektów elektrodynamki kwantowej wyższego rzędu poprzez nowatorski podział skal energii. Badacz dokonał również przełomu w teorii przesunięcia Lamba – niewielkiego rozszczepienia najniższego poziomu wzbudzonego atomu wodoru, mającego podstawowe znaczenie w rozwoju elektrodynamiki kwantowej (QED).
Prace badacza z UW zainspirowały fizyków na całym świecie do przeprowadzenia precyzyjnych pomiarów widm układów atomowych i zapewniły interpretację tych pomiarów. Powstały najbardziej precyzyjne testy elektrodynamiki kwantowej. Obliczenia prof. Pachuckiego pozwoliły także wyznaczyć promienie ładunkowych lekkich jąder atomowych, w tym promienia protonu, co jest obecnie jednym z najbardziej krytycznych testów uniwersalności oddziaływań fundamentalnych.
W fizyce znane są oddziaływania grawitacyjne, elektromagnetyczne, słabe i silne. Naukowcy od lat poszukują „piątej siły” natury – kolejnego oddziaywania podstawowego. Teoria prof. Krzysztofa Pachuckiego może w przyszłości prowadzić do odrzucenia lub potwierdzenia „piątej siły” w fizyce.
W obszarze nauk o życiu i o Ziemi Nagrodę FNP otrzymał prof. Andrzej Dziembowski z Wydziału Biologii UW Instytutu Biochemii i Biofizyki PAN w Warszawie. Wyróżniono go „za wyjaśnienie funkcji kluczowych enzymów degradujących RNA, których zaburzenia prowadzą do stanów patologicznych. Dokonane odkrycia doprowadziły m.in. do zaproponowania nowego podejścia terapeutycznego w leczeniu nowotworu szpiku kostnego (szpiczaka).”
Oprócz badaczy z UW, FNP nagrodziła także dwóch innych uczonych:
- Andrzeja Gałęskiego z Centrum Badań Molekularnych i Makromolekularnych PAN w Łodzi obszarze nauk chemicznych i o materiałach;
- Timothy’ego Snydera z Yale University w obszarze nauk humanistycznych i społecznych.
Uroczystość wręczenia nagród odbędzie się 5 grudnia na Zamku Królewskim w Warszawie.
Więcej informacji o nagrodzie znajduje się na stronie FNP.