13 grudnia na Uniwersytecie Warszawskim odbyły się obchody 40. rocznicy wprowadzenia stanu wojennego. Tego dnia cztery dekady temu na UW − podobnie jak na innych uczelniach w kraju − zawieszono zajęcia, a w godzinach popołudniowych w Auditorium Maximum odbył się wiec akademicki z udziałem około tysiąca protestujących osób.
12 grudnia 1981 roku odbyło się posiedzenie Rady Państwa, na którym podjęto uchwałę o wprowadzeniu stanu wojennego w całej Polsce. Wnioskowała o to Wojskowa Rada Ocalenia Narodowego – niekonstytucyjny organ władzy, nadrzędny wobec konstytucyjnych władz państwowych. Powodem podjęcia takiej decyzji była obawa przedstawicieli reżimu komunistycznego przed utratą władzy.
W pierwszych dniach stanu wojennego 27 pracowników UW i 24 studentów zostało internowanych, a aresztowaniom, rewizjom i przesłuchaniom poddano około 400 pracowników i studentów. Pretekstem do zatrzymań było rzekome „stwarzanie zagrożenia dla państwa”. Komisarzem wojskowym na uczelni został mianowany płk Bazyli Lewczuk.
– Sama doskonale pamiętam tamten czas. W 1981 roku zaczęłam studia, strajkując przez miesiąc na Wydziale Geologii. Z punktu widzenia studenta to był też okres wzajemnego poznawania się, nawiązywania znajomości, a wspólne działania bardzo nas jednoczyły – mówiła podczas obchodów 40. rocznicy wprowadzenia stanu wojennego prof. Ewa Krogulec, prorektor UW ds. rozwoju.
W tym czasie rektorem Uniwersytetu Warszawskiego był prof. Henryk Samsonowicz, patron akademickiego ruchu wolnościowego, który w 1980 roku poparł stworzenie struktur „Solidarności” i wyrażał dezaprobatę w stosunku do władz komunistycznych.
− Gdy zaczął się ruch „Solidarności”, mówiono o nim jako o ruchu robotniczym. Kojarzył się ze stocznią i dużymi zakładami pracy. Okazało się jednak, że dla środowiska akademickiego rzeczywistość PRL-u była tak uwierająca, że na Uniwersytecie Warszawskim ludzie bardzo szybko zorganizowali się. Jeszcze we wrześniu 1980 roku nawiązały się kontakty między ludźmi reagującymi na to, co dzieje się w kraju. Powstała Komisja Zakładowa i jako druga na Mazowszu Komisja Zakładowa „Solidarności”. Do dziś mamy w rejestrze związkowym nr 2. „Solidarność” zaczęła realizować ideę samorządności środowiska akademickiego – wspominał na łamach pisma „UW” Ryszard Zieliński, przewodniczący KZ NSZZ „Solidarność” UW.
22 lipca 1983 roku, po 586 dniach, stan wojenny został zniesiony. Dzień wcześniej Sejm ogłosił amnestię obejmującą więźniów politycznych, oprócz sprawców przestępstw przeciwko podstawowym interesom politycznym PRL.
13 grudnia w Sali Kolumnowej na Wydziale Historii UW odbyły się wydarzenia związane z obchodami 40. rocznicy wprowadzenia stanu wojennego:
- zapowiedź książki „Wspomnienie o stanie wojennym na Uniwersytecie Warszawskim”, pod redakcją prof. Izabelli Łęckiej i prof. Tomasza Ochinowskiego z Wydziału Zarządzania UW; Książka dostępna jest w open access na stronie Wydawnictw Uniwersytetu Warszawskiego >>
- debata „13 grudnia 1981. Czterdzieści lat minęło… Stan wojenny. Czy jest się jeszcze o co spierać?”, w której wezmą udział: prof. Anna Giza-Poleszczuk z Wydziału Socjologii UW, prof. Wiesław Władyka z Wydziału Dziennikarstwa, Informacji i Bibliologii UW, prof. Tomasz Ochinowski z Wydział Zarządzania UW oraz dr Jan Olaszek z Instytutu Studiów Politycznych PAN. Debatę poprowadzi prof. Marcin Zaremba z Wydziału Historii UW. Zapis transmisji online debaty na profilu UW na YouTube >>
- koncert Teatru Hybrydy UW „Koniec karnawału” Piosenki z lat 1980-1983, w reżyserii Macieja Dzięciołowskiego. Zapis transmisji online koncertu na profilu UW na YouTube >>
Kalendarium wydarzeń z lat 1980–1983 oraz wspomnienia dotyczące „Solidarności” na UW zostały opublikowane w piśmie uczelni „UW” nr 4 (97) 2020.
