Prof. Andrzej Udalski z Uniwersytetu Warszawskiego oraz prof. Joachim Wambsganss z Uniwersytetu w Heidelbergu zostali laureatami prestiżowej Nagrody Copernicus 2024, przyznawanej przez Fundację na rzecz Nauki Polskiej (FNP) oraz Deutsche Forschungsgemeinschaft (DFG). Kapituła doceniła wspólne badania i osiągnięcia badaczy dotyczące planet pozasłonecznych.

Prof. Andrzej Udalski z Obserwatorium Astronomicznego Uniwersytetu Warszawskiego i prof.  Joachim Wambsganss z Uniwersytetu w Heidelbergu zostali laureatami jubileuszowej – dziesiątej – edycji Polsko-Niemieckiej Nagrody Naukowej Copernicus przyznawanej wspólnie przez Fundację na rzecz Nauki Polskiej i niemiecką fundację badawczą DFG. Doceniono przełomowy wkład naukowców w  rozwój astrofizyki poprzez badania nad soczewkowaniem grawitacyjnym oraz odkrywaniem planet pozasłonecznych.

Od ponad dwóch dekad prof. Andrzej Udalski oraz prof. Joachim Wambsganss przewodzą badaniom mającym na celu odkrycie tajemnic planet w innych układach gwiazdowych. Ich praca zrewolucjonizowała tę dziedzinę astronomii, przynosząc znaczące postępy w wykrywaniu i charakteryzacji planet poza naszym Układem Słonecznym.

Ich głównym narzędziem badawczym jest soczewkowanie grawitacyjne, które wykorzystuje pole grawitacyjne gwiazdy jako soczewkę wzmacniającą światło pochodzące od gwiazdy tła. Metoda ta umożliwia wykrywanie planet krążących wokół gwiazd – soczewek, które w przeciwnym razie pozostałyby niewidoczne. Współpraca naukowa laureatów nie tylko pogłębiła rozumienie systemów planetarnych, ale również przyczyniła się do rozwoju nowych strategii obserwacyjnych i technik analizy danych, które mają szerokie zastosowanie w tej dziedzinie.

Wspólne osiągnięcia

Wśród licznych osiągnięć prof. Udalskiego i prof. Wambsganssa znajduje się publikacja ponad sześćdziesięciu wspólnych artykułów recenzowanych, w tym znaczące odkrycia, takie jak wykrycie najbardziej podobnej do Ziemi planety pozasłonecznej w 2007 roku oraz artykuł w czasopiśmie „Nature” z 2011 roku, w którym wykazali, że niemal każda gwiazda w Drodze Mlecznej ma przynajmniej jedną planetę. Ich badania zdobyły ponad 3200 cytowań w publikacjach na całym świecie.

Projekt OGLE (Optical Gravitational Lensing Experiment) prowadzony przez prof. Andrzeja Udalskiego oraz komplementarne prace teoretyczne i intensywne obserwacje zjawisk mikrosoczewkowania grawitacyjnego zarządzane przez prof. Joachima Wambsganssa ustanowiły nowe standardy w badaniach nad planetami w innych układach gwiazdowych. Współpraca ta przyniosła również znaczne korzyści młodym naukowcom, umożliwiając licznym doktorantom i osobom po doktoracie udział w tym międzynarodowym przedsięwzięciu.

Nominacja naukowców do Nagrody Copernicus 2024 została poparta przez czołowe postacie w społeczności naukowej. Prof. Paul Schechter z Massachusetts Institute of Technology MIT podkreślił ich innowacyjną pracę i wyzwania, które pokonali w swoich badaniach nad soczewkowaniem grawitacyjnym i wykrywaniem planet pozasłonecznych, a prof. Keith Horne z Uniwersytetu w St Andrews docenił ich pionierskie wysiłki i udane ustanowienie poszukiwań planet za pomocą soczewkowania grawitacyjnego jako nowej, istotnej dziedziny badań.