W Starej Bibliotece na Kampusie Głównym UW trwa 42. Zjazd Polskiego Towarzystwa Astronomicznego. Największa krajowa konferencja poświęcona badaniom kosmosu po raz pierwszy została zorganizowana na Uniwersytecie Warszawskim. Podczas ceremonii otwarcia wręczono medale PTA dla naukowców i popularyzatorów astronomii.
Od 8 do 12 września na Uniwersytecie Warszawskim odbywa się 42. Zjazd Polskiego Towarzystwa Astronomicznego, największa polska konferencja poświęcona badaniom kosmosu. Wydarzenie otworzył prof. Zygmunt Lalak, prorektor UW ds. badań: – Cieszę, że tak ważne spotkanie odbywa się właśnie na Uniwersytecie Warszawskim. Astronomia jest istotnym elementem tradycji naszej uczelni. Świętujemy 200-lecie oddania do użytku budynku Obserwatorium Astronomicznego UW, jednak dzieje astronomii zaczęły się już u początków UW. Co więcej, są nawet dłuższe niż dzieje Uniwersytetu. Dziś astronomia to nasza duma i chwała. Jest jedną z najlepszych dyscyplin uprawianych na uczelni.
Podczas ceremonii otwarcia wręczono prestiżowe nagrody przyznawane przez Polskie Towarzystwo Astronomiczne (PTA). Laureatów wyróżniono w kategoriach: dokonania naukowe, popularyzacja astronomii oraz młody naukowiec.
Najważniejszym wyróżnieniem przyznawanym przez PTA jest Medal Bohdana Paczyńskiego. Zostali nim uhonorowani: prof. Marcin Kubiak, prof. Michał Szymański oraz prof. Andrzej Udalski – naukowcy związani z projektem OGLE i Obserwatorium Astronomicznym UW.
Prof. Marcin Kubiak
jest jednym z inicjatorów Eksperymentu Soczewkowania Grawitacyjnego (Optical Gravitational Lensing Experiment, OGLE), którego celem jest monitorowanie jasności milionów gwiazd w Drodze Mlecznej i pobliskich galaktykach. Pozwala to na badania w różnych dziedzinach astronomii, np. w zakresie mikrosoczewkowania grawitacyjnego, gwiazd zmiennych czy planet pozasłonecznych.
Gdy prof. Marcin Kubiak był dyrektorem Obserwatorium Astronomicznego Uniwersytetu Warszawskiego, prowadził w latach 1991–1992 rozmowy z Bohdanem Paczyńskim oraz Obserwatorium Las Campanas na temat kształtu projektu OGLE. Kierował grantami przyznanymi na budowę teleskopu w Chile. Dzięki prof. Kubiakowi projekt OGLE wystartował w 1992 roku, a w 1996 roku wybudowano 1,3-metrowy Teleskop Warszawski w Chile.
Prof. Kubiak był współautorem odkrycia pierwszych zjawisk mikrosoczewkowania grawitacyjnego przez OGLE i użycia ich do badań nad ciemną materią, jak również pierwszego skutecznego użycia metody tranzytów do odkrywania planet pozasłonecznych, podobnie jak metody mikrosoczewkowania grawitacyjnego do tego samego celu.
Prof. Marcin Kubiak był także promotorem m.in. rozpraw doktorskich Andrzeja Udalskiego i prof. Michała Szymańskiego.
Prof. Michał Szymański
wniósł szczególny wkład w rozwój technologii i oprogramowania do analizy olbrzymich ilości informacji, jakie zbiera OGLE, w szczególności projektując bazy fotometryczne i biblioteki procedur. Aktualnie w bazie danych OGLE znajduje się ponad bilion pomiarów fotometrycznych dla 2 mld gwiazd. Dodatkowo jest w niej też milion obrazów nieba.
Wraz z prof. Udalskim, uruchomił w 1994 roku system do wykrywania zjawisk mikrosoczewkowania grawitacyjnego tuż po dokonaniu obserwacji (Early Warning System, w skrócie EWS). Dzięki temu można było na bieżąco zmieniać strategię obserwacji, aby lepiej zbadać przebieg zjawiska. Potem dane z systemu EWS zaczęły być dostępne publicznie w internecie, dzięki czemu inne zespoły badawcze mogły dołączyć do badania najciekawszych zjawisk mikrosoczewkowania. W kolejnych latach prof. Szymański stworzył interfejsy WWW do identyfikacji gwiazd w polach obserwowanych przez OGLE, przeglądania gwiazd zmiennych z bazy OGLE i do określania ekstynkcji międzygwiazdowej w kierunku centrum Drogi Mlecznej.
Po uruchomieniu w 1996 roku Teleskopu Warszawskiego w Chile stworzył wspólnie z prof. Udalskim system akwizycji i redukcji danych oraz system kontroli teleskopu. Oprogramowanie to jest wykorzystywane, z modyfikacjami, do dzisiaj.
Prof. Andrzej Udalski
jest liderem grupy OGLE. To światowej klasy specjalista w zakresie budowy instrumentów astronomicznych. W okresie od 1995 do 1996 roku kierował budową Teleskopu Warszawskiego w Obserwatorium Las Campanas w Chile. W 2001 roku samodzielnie zbudował szerokokątną, ośmiodetektorową kamerę mozaikową CCD zawierającą ponad 65 mln pikseli. W 2010 roku uruchomił kamerę mozaikową kolejnej generacji złożoną z 32 detektorów CCD (256 milionów pikseli). To nadal jeden z największych tego typu instrumentów na świecie.
W 1993 roku prof. Udalski odkrył pierwsze zjawisko mikrosoczewkowania grawitacyjnego w bazie danych pierwszej fazy projektu OGLE, a niedługo później pierwsze w historii zjawisko mikrosoczewkowania spowodowane przez obiekt podwójny. Według stanu na 2025 rok odkrył do tej pory osobiście ponad 20 tys. zjawisk mikrosoczewkowania grawitacyjnego.
Zajmuje się też planetami pozasłonecznymi. Na początku XXI wieku opublikował listę kandydatek na planety tranzytujące, wśród których znalazła się pierwsza planeta odkryta tą metodą. Odkrywał też planety metodą mikrosoczewkowania.
Jego badania obejmują również gwiazdy zmienne. W szczególności wyznaczył zależności okres-jasność dla cefeid, które posłużyły w 2001 roku do najdokładniejszego w tamtych czasach określenia stałej Hubble’a. Zajmował się badaniami ekstynkcji międzygwiazdowej. Prowadził obserwacje soczewki grawitacyjnej Huchry (Krzyża Einsteina).
Nagranie z otwarcia 42. Zjazdu PTA można obejrzeć na kanale YouTube.