Według Światowej Organizacji Zdrowia w 2016 r. w Europie zdiagnozowano raka u około 7,1 mln pacjentów. Jednym z wyzwań w leczeniu choroby nowotworowej jest zapobieganie pojawieniu się niedożywienia związanego z procesem leczenia. Naukowcy z Wydziału Psychologii Uniwersytetu Warszawskiego razem z partnerami należącymi do EIT Food zbadali, jakie problemy związane z żywieniem pojawiają się u pacjentów onkologicznych oraz jak rynek produktów spożywczych może na te problemy odpowiedzieć.  

Jednym z wyzwań stojących przed pacjentami w trakcie leczenia onkologicznego oraz ich rodzinami jest radzenie sobie z negatywnymi efektami choroby oraz leczenia, które wpływają na zaburzenie smaku i zapachu, a w efekcie na niedożywienie osoby chorej. 

Badacze z Wydziału Psychologii UW, wraz z ośrodkami naukowymi z Wielkiej Brytanii i Hiszpanii, przeprowadzili pogłębione wywiady indywidualne z 58 osobami: pacjentami, rodzinami i pielęgniarkami zajmującymi się osobami w trakcie leczenia onkologicznego. Wywiady odbyły się online, w maju 2020 r., a ich celem było lepsze zrozumienie problemów związanych z jedzeniem, które na co dzień napotykają osoby chore oraz ich bliscy. 

– Z przeprowadzonych przez nas badań wynika, że w trakcie leczenia onkologicznego jedzenie zamienia się w konieczność. Posiłki przestają być przyjemnością, a bardziej są postrzegane jako lek pozwalający lepiej radzić sobie z chorobą. Dostępne na rynku produkty żywnościowe przeznaczone dla osób chorych onkologicznie również pomijają „przyjemnościowy” aspekt jedzenia – mają przede wszystkim odżywić organizm, dostarczyć mu dawkę kalorii, a smak czy wygląd stają się drugorzędne. Trzeba pamiętać, że jedzenie – poza odżywczą – ma także wiele innych funkcji, m.in. psychologiczną, stanowiąc źródło przyjemności, czy społeczną, realizowaną poprzez wspólne spożywanie posiłków. Osoby chore, mimo choroby, chciałyby czuć się jak najbardziej normalnie, w tym czerpać przyjemność z jedzenia, tak jak zdrowi ludzie – mówi prof. dr hab. Dominika Maison z Wydziału Psychologii, kierownik projektu ONCOFOOD na UW. 

Realizacja projektu wykazała istniejącą lukę na rynku produktów przeznaczonych dla pacjentów onkologicznych. – Pacjenci i ich bliscy są świadomi tego, że na rynku istnieją produkty przeznaczone dla osób w trakcie leczenia onkologicznego. Zwykle są to słodkie, mleczne shaki. Osoby z badanych przez nas krajów są jednak niezadowolone z tych produktów – nie spełniają one ich oczekiwań. W Polsce kojarzą się z produktami dla osób chorych, starych. Pacjenci nie chcą czuć się w ten sposób. Brak różnorodnych, smacznych produktów sprawia, że czują się zaniedbani przez producentów żywności – tłumaczy prof. Maison.

Kolejnym krokiem w ramach projektu było stworzenie produktów odpowiadających na potrzeby pacjentów i przetestowanie ich przez osoby chore. – Pandemia COVID-19 sprawiła, że przetestowanie nowych produktów przez pacjentów było trudniejsze, ale nie niemożliwe. W Polsce w listopadzie 2020 r. przeprowadziliśmy test trzech produktów w domach 36 pacjentów onkologicznych. Przez kilka dni próbowali oni nowych produktów przygotowanych przez partnerów projektu, hiszpańską firmę AZTI i polski Maspex, i oceniali je pod względem smaku, zapachu, wyglądu oraz tego, na ile pomagają im radzić sobie z problemami wynikającymi z leczenia onkologicznego, takimi jak suchość w ustach czy metaliczny posmak – mówi prof. Maison, dodając: – Przeprowadzone badanie pozwoliło nam poznać słabe i mocne strony nowych produktów. W przyszłości planujemy pracę nad dopracowaniem opakowań tych produktów w taki sposób, aby z jednej strony komunikowały wartości istotne dla pacjentów, a z drugiej były praktyczne i użyteczne. Chcielibyśmy, by pacjenci mogli z nich korzystać nawet w trudnych warunkach, takich jak wizyta w szpitalu, lub mogli zabrać je bez problemu na spotkania czy przygotować poza domem.