Według najnowszych badań w Polsce ustawicznie wzrasta odsetek osób podatnych na fałszywe przekazy. Uniwersytet Warszawski wraz z Ministerstwem Nauki i Szkolnictwa Wyższego realizują projekt Nauka sprawdza, będący szeroką i systemową odpowiedzią na szerzenie dezinformacji w społeczeństwie.

Algorytmy sprzyjają szerzeniu treści kontrowersyjnych, wywołujących silne emocje, co często nie idzie w parze z naukową i faktograficzną rzetelnością. To z kolei pociąga za sobą konkretne straty społeczne, wpływając negatywnie na m.in. wybory konsumenckie, wychowanie dzieci, edukację, bezpieczeństwo czy kwestie związane z ochroną zdrowia.

 

Nauka sprawdza to zakrojony na szeroką skalę projekt, który zakłada przeciwdziałanie manipulacjom wykorzystującym badania naukowe.

– Z uwagi na skalę zjawiska, jakim jest dezinformacja i idące za nią konsekwencje, jesteśmy zdeterminowani, aby podjąć to wyzwanie. Przekazywanie rzetelnej wiedzy to nasz obowiązek, a zarazem pieczołowicie kultywowana tradycja, sięgająca już ponad 200 lat. Jestem przekonany, że zaangażowanie potencjału intelektualnego i operacyjnego pracowników i doktorantów naszej uczelni to najwłaściwsza droga do budowania wartościowej i rzetelnej komunikacji na temat dezinformacji i skutecznych działań edukacyjnych w tym obszarze – mówi prof. Alojzy Z. Nowak, rektor Uniwersytetu Warszawskiego.

Wyjaśnianie zjawisk

Projekt zainaugurowano 3 grudnia podczas IV edycji konferencji „#UWagaNauka” zorganizowanej przez Centrum Współpracy i Dialogu UW.

– Z ogromną satysfakcją otwieramy dziś projekt Nauka sprawdza, zadanie zlecone UW przez MNiSW. Projekt stanowi odpowiedź Uniwersytetu Warszawskiego na jedno z najpoważniejszych wyzwań współczesności. Dezinformacja dotykająca świata nauki podważa zaufanie do wiedzy eksperckiej, utrudnia podejmowanie racjonalnych decyzji i pogłębia społeczne podziały. Uniwersytet Warszawski, jako największa uczelnia badawcza w Polsce i jeden z krajowych liderów badań naukowych, w naturalny sposób przyjmuje na siebie odpowiedzialność za tworzenie ram dla takiego działania. Jesteśmy wdzięczni Ministrowi Nauki za przekazane środki finansowe oraz za okazane nam zaufanie. Dzięki realizacji projektu możemy zbudować kompleksowy ekosystem analizy i przeciwdziałania dezinformacji, łączący komponent naukowy, edukacyjny i współpracę z instytucjami państwowymi oraz otoczeniem społeczno-gospodarczym – powiedziała prof. Ewa Krogulec, prorektor UW ds. rozwoju, przewodnicząca Rady Programowej projektu Nauka sprawdza.

Wiceprzewodniczący Rady Robert Grey, kanclerz UW, dodał: – Dezinformacja, fake newsy i pseudonauka stały się dziś narzędziem presji geopolitycznej, ekonomicznej i realnym zagrożeniem dla zdrowia publicznego, gospodarki i bezpieczeństwa państwa. Dlatego musimy budować trwałe mosty między nauką, administracją, gospodarką i mediami. Nauka sprawdza to projekt, który wzmacnia te połączenia: weryfikuje fakty, dostarcza rzetelnej wiedzy i pomaga instytucjom podejmować decyzje oparte na dowodach, a nie na manipulacjach. Traktujemy go jako obronę kręgosłupa współczesnej demokracji, zdolności do odróżniania wiedzy od fałszu. Uniwersytet Warszawski wypełnia w ten sposób swoją misję publiczną: broni przestrzeni opartej na faktach i buduje odporność systemową państwa.

Nauka sprawdza to trzyletni projekt stworzony z myślą o potrzebie edukacji społeczeństwa, ze szczególnym uwzględnieniem odbiorców z grupy wiekowej 16-49 lat. Jego główne filary to wzmacnianie kapitału społecznego nauki i naukowców, budowanie odporności społecznej oraz dialog między środowiskiem akademickim a otoczeniem.

Najważniejsze działania:
  • obnażenie i wytłumaczenie mechanizmów działania i powstawania fake newsów w sposób zorganizowany oraz niezależny;
  • monitoring sieci i mediów;
  • dementowanie i wyjaśnianie zjawisk, które wykorzystywane są do manipulacji w przestrzeni publicznej, za pośrednictwem własnych mediów społecznościowych oraz we współpracy z influencerami;
  • współpraca z najważniejszymi organizacjami zajmującymi się dezinformacją;
  • opracowanie narzędzi do rozpoznawania fałszywego przekazu i udostępnienie ich na stronie internetowej projektu;
  • realizacja trzech edycji konkursu dla studentów i doktorantów –„FakeBusters”;
  • organizacja kursu on-line w formie cyklu webinarów dotyczących dezinformacji naukowej;
  • udostępnienie kompendium wiedzy i manuala zawierających wskazówki, jak identyfikować fałszywe informacje;
  • konsolidacja złożonej z naukowców, influencerów i studentów społeczności, zaangażowanej w walkę z problemem fałszywego przekazu;
  • organizacja trzydniowego przeglądu filmów poświęconych nauce;
  • organizacja Tygodnia Noblowskiego UW – sześciodniowego wydarzenia popularyzującego osiągnięcia naukowe oraz debaty online.

– Nasz atut stanowi pozycja instytucji, jaką jest Uniwersytet Warszawski, opierająca się na wiedzy i autorytecie zaangażowanych ekspertów, naukowczyń i naukowców UW. Nasi badacze – wsparci przez specjalistów od budowania przekazów medialnych i naukowych influencerów – staną się liderami inicjatywy wzmacniającej w społeczeństwie myślenie krytyczne oraz zwyczaj krytycznej analizy otrzymywanych informacji – podkreśla Jacek Sztolcman, kierownik Centrum Współpracy i Dialogu UW.

W wydarzeniu inauguracyjnym w Starej Bibliotece na Kampusie Głównym UW wzięli udział m.in. przedstawiciele Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego, Ministerstwa Spraw Zagranicznych, reprezentanci instytucji kultury, biznesu, mediów, a także ambasadorzy projektu i eksperci w zakresie komunikacji naukowej z całej Polski.