29 kwietnia Uniwersytet Warszawski gościł prof. Reginę Kiener, wybitną prawniczkę, członkinię Komisji Weneckiej. Wystąpienie badaczki było częścią cyklu „8 wykładów na Nowe Tysiąclecie”, który – po przerwie – został wznowiony z inicjatywy rektora prof. Alojzego Z. Nowaka.
– Dzisiejszy wykład inauguruje nową edycję cyklu „8 wykładów na Nowe Tysiąclecie” – długoletniego forum spotkań z wybitnymi postaciami ze świata nauki i życia publicznego, których praca i zaangażowanie kształtują współczesną myśl i społeczeństwo globalne – powiedział kanclerz Uniwersytetu Warszawskiego Robert Grey, otwierając spotkanie w imieniu rektora w Sali Senatu Pałacu Kazimierzowskiego.
Prof. Regina Kiener wygłosiła wykład zatytułowany „Sędziowie i polityka”. Jej obecność była możliwa dzięki zaproszeniu wystosowanemu przez rektora UW. Spotkanie zorganizowano w ramach reaktywowanego – również z inicjatywy rektora – cyklu „8 wykładów na Nowe Tysiąclecie”.
– Prof. Kiener łączy doświadczenie akademickie z praktycznym, wnosząc istotny wkład w kształtowanie europejskich standardów demokracji i rządów prawa poprzez swoje opinie i rekomendacje. Temat jej wykładu skłaniał do refleksji nad niezależnością sądownictwa, jego rolą w państwie demokratycznym oraz nad delikatną równowagą pomiędzy władzą sądowniczą a polityką – mówił kanclerz UW.
Sędziowie a polityka
W swoim wystąpieniu prof. Regina Kiener podjęła temat relacji między władzą sądowniczą a światem polityki.
– Władza sądownicza jest z natury polityczna, w tym sensie, że może prowadzić do podejmowania decyzji o skutkach politycznych, a przydzielanie takiej władzy jednostkom i instytucjom jest ostatecznie procesem politycznym. Upolitycznienie sądownictwa nie jest jedynie kwestią akademicką. To zjawisko powinno niepokoić nas wszystkich, bo może mieć znaczące i szeroko zakrojone konsekwencje – zarówno dla jednostek, jak i całego społeczeństwa – powiedziała.
W swoim wykładzie prof. Kiener omówiła m.in.:
- sposoby, w jakie upolitycznienie sądownictwa może zaszkodzić społeczeństwu i jednostkom,
- strategie stosowane przez państwa w celu podporządkowania sądów,
- ramy teoretyczne zjawiska upolitycznienia,
- pojęcie niezawisłości sędziowskiej,
- źródła upolitycznienia wymiaru sprawiedliwości,
- sposoby ograniczania i przeciwdziałania temu zjawisku.
– Niezawisłość sądownictwa nie jest przywilejem przysługującym sędziom ani abstrakcyjnym ideałem konstytucyjnym. Co więcej, nie może być traktowana jako element gry politycznej, zależny od uznania rządzących. Niezależne sądy nie są luksusem demokracji – ich istnienie stanowi fundamentalne prawo człowieka. Sędziowie odgrywają kluczową rolę w ochronie tej niezawisłości. Powinni być chronieni przed wszelkimi formami politycznego wpływu, ale równocześnie są odpowiedzialni – to oni pełnią funkcję strażników niezależnego wymiaru sprawiedliwości – mówi prof. Regina Kiener.
W wydarzeniu wzięli udział m.in.: minister sprawiedliwości dr Adam Bodnar, prof. Marek Safjan – były prorektor UW i przewodniczący Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Cywilnego, prof. Mirosław Wyrzykowski – były dziekan Wydziału Prawa i Administracji, a także przedstawiciele Uniwersytetu Warszawskiego: prof. Sławomir Żółtek (dziekan WPiA), prof. Aneta Gawkowska (dziekan Wydziału Stosowanych Nauk Społecznych i Resocjalizacji), dr Hanna Machińska oraz prof. Jakub Urbanik (WPiA).
O prelegentce
Prof. Regina Kiener jest emerytowaną profesor prawa konstytucyjnego i administracyjnego Uniwersytetu Zuryskiego. Wcześniej pracowała także na Uniwersytecie Berneńskim oraz jako profesor wizytująca na Uniwersytecie Hebrajskim w Jerozolimie.
Jej dorobek naukowy obejmuje m.in. tematykę praw człowieka, konstytucjonalizmu, rządów prawa, demokracji i niezawisłości sądownictwa. Jest współzałożycielką i współredaktorką czasopisma „Swiss Journal for Judges”. W przeszłości orzekała jako sędzia w kantonie Aargau, w sądzie zajmującym się kontrolą sądownictwa i administracji.
Prof. Kiener współpracowała z wieloma organizacjami rządowymi i międzynarodowymi, m.in. z Ministerstwami Sprawiedliwości i Spraw Zagranicznych Szwajcarii, Zgromadzeniem Federalnym, OBWE i Radą Europy. Od 2013 roku jest członkinią Komisji Weneckiej – Europejskiej Komisji na rzecz Demokracji przez Prawo. W latach 2020–2021 pełniła funkcję wiceprzewodniczącej tej instytucji.
Była również członkinią zarządów organizacji działających na rzecz praw człowieka i zdrowia publicznego, w tym: Centrum Praw Człowieka Uniwersytetu Zuryskiego, szwajcarskiego oddziału International Commission of Jurists oraz berneńskiego centrum wsparcia dla migrantów bez odpowiednich dokumentów.