Rok 2020 stanowił szczególny czas we współczesnej historii. Słowa: epidemia, koronawirus, COVID-19, zakażenie, nauka, szczepionka wybrzmiewały jednocześnie na całym globie. – Dla mnie to globalne przypomnienie faktu, że człowiek jest aż i jedynie elementem cyklu przyrodniczego. Zostaliśmy sprowadzeni na ziemię – mówi dr Aneta Afelt z Interdyscyplinarnego Centrum Modelowania Matematycznego i Komputerowego UW, członkini Zespołu doradczego ds. COVID-19 przy Prezesie PAN, który opublikował nowe stanowisko dotyczące możliwych scenariuszy rozwoju pandemii.
Mija rok od zgłoszenia do Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) nowego wirusa odzwierzęcego kolonizującego ludzi – SARS-CoV-2 – oraz nazwania jednostki chorobowej COVID-19.
To był rok udowadniający, jak bardzo jesteśmy usieciowani. – To globalizacja jest praprzyczyną możliwości tak szybkiego skolonizowania społeczności ludzkiej na całym świecie. Wirus SARS-CoV-2 pokonał wszystkie bariery geograficzne. W rekordowym tempie sześciu miesięcy pojawił się we wszystkich skolonizowanych przez człowieka miejscach na Ziemi. Ostatnio dotarły informacje o pierwszych przypadkach zakażenia również wśród polarników na Antarktydzie – mówi dr Aneta Afelt z Interdyscyplinarnego Centrum Modelowania Matematycznego i Komputerowego Uniwersytetu Warszawskiego (ICM UW), której naukowa aktywność od kilku ostatnich miesięcy skoncentrowana jest głównie na analizie sytuacji epidemiologicznej w kraju i na świecie.
Dr Afelt od października 2019 roku jest w grupie badawczej Espace-DEV, która zajmuje się modelowaniem nisz socjoekologicznych. Laboratorium to jest afiliowane przy IRD – Institut de Recherche pour le Développement w Montpellier (Francja). W marcu 2020 roku badaczka została członkiem zespołu ds. COVID-19 przy Ministerstwie Nauki i Szkolnictwa Wyższego oraz konsultantem naukowym krajowych przedstawicieli do spraw działań poświęconych COVID-19 przy Europejskiej Radzie ds. Badań Naukowych (ERC). Od 30 czerwca 2020 roku jest również członkiem Zespołu doradczego ds. COVID-19 przy Prezesie Polskiej Akademii Nauk.
Scenariusze rozwoju pandemii
Zespół doradczy ds. COVID-19 przy Prezesie PAN składa się ze specjalistów z zakresu biochemii, geografii, medycyny, fizyki, wirusologii i socjologii. Został powołany 30 czerwca 2020 roku.
Badacze publikują oświadczenia, apele i stanowiska dotyczące rozwoju pandemii spowodowanej rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2 oraz rekomendują działania mające na celu zapobieganie jej – negatywnym z punktu widzenia zdrowia publicznego, gospodarki czy funkcjonowania społeczeństwa – skutkom lub minimalizowanie ich.
Na początku stycznia ukazało się stanowisko Zespołu doradczego ds. COVID-19 przy Prezesie PAN dotyczące możliwych scenariuszy rozwoju pandemii w 2021 roku i latach kolejnych.
Przedstawiono pięć prognoz:
1) Narodowy Program Szczepień przeciw COVID-19 zakończy się sukcesem już w 2021 r.
2) Narodowy Program Szczepień przeciw COVID-19 nie zostanie pomyślnie zrealizowany w 2021 r.
3) Odporność na COVID-19, którą powszechnie nabędziemy dzięki szczepieniom w 2021 r., po krótkim czasie będzie zanikać.
4) W 2021 r. pojawi się odmiana SARS-CoV-2, która nie będzie zwalczana przez reakcje odpornościowe wywoływane szczepionką przeciw COVID-19.
5) W najbliższych latach, może nawet w 2021 r., zaatakuje nas zupełnie nowy patogen.
Wnioski z 2020
W 2020 roku, po raz pierwszy w historii ludzkości, dystans geograficzny został z sukcesem umownie pokonany przez patogen. – Wirus potraktował nas bardzo demokratycznie, uzmysławiając nam również naszą równość jako członków globalnej społeczności – mówi dr Aneta Afelt.
Według badaczki w wielu narracjach publicznych ubiegłego roku funkcjonował również przekaz „wojny” z jasno zdefiniowanym wrogiem – wirusem SARS-CoV-2. – Chyba po raz pierwszy w nowożytnej historii do walki z – jakże materialnym – wrogiem pozostaliśmy w domach, a „bronią” na froncie stał się rozwój nauki daleki od dotychczasowego ujęcia zbrojenia się. W naukach biologicznych i o życiu następują kolejne przełomy wiedzy i technologiczne – tłumaczy ekspertka.
Badaczka przypomina też, że pandemia reaktywowała również solidarność międzyludzką. Zmusiła nas do odrobienia lekcji ze współpracy międzynarodowej nie na poziomie konkurencji ekonomicznej, a porozumienia w zakresie transferu osiągnięć nauki i wiedzy.
Jasne jest to, że to nie granice polityczne chronią przed wirusem, a dobrze zaplanowane strategie epidemiologiczne. Co więcej, w ekspresowym tempie wszyscy nabywamy nową wiedzę i edukujemy się masowo w zagadnieniach epidemiologicznych, udowadniając jednocześnie po raz kolejny naszą gatunkową umiejętność adaptacji – w ciągu kilku tygodni udało nam się zorganizować w świecie wirtualnych kontaktów. Z moich obserwacji wynika, że wirus wbrew pozorom nas jednoczy jako społeczność sąsiedzką czy internetową. Znów ze sobą rozmawiamy – dr Aneta Afelt, ICM UW.