21 maja prof. Andrzej Udalski z Obserwatorium Astronomicznego UW odebrał nagrodę Dan David Prize. W rankingach ogólnoświatowych nagród naukowych, których listę otwiera Nagroda Nobla, Dan David Prize zajmuje miejsce w połowie pierwszej dziesiątki.
Prof. Andrzej Udalski z Obserwatorium Astronomicznego UW został laureatem nagrody Dan David Prize. To międzynarodowe wyróżnienie przyznawane przez Uniwersytet w Tel Awiwie i Fundację Dan David za osiągnięcia mające przełomowe znaczenie naukowe, technologiczne, kulturalne i społeczne dla współczesnego świata.
Prof. Udalski został wyróżniony za wkład w rozwój nowej dziedziny badań astronomicznych – wielkoskalowych przeglądów nieba prowadzonych w szerokim zakresie skal czasowych. Naukowiec z Uniwersytetu Warszawskiego otrzymał nagrodę w kategorii Przyszłość (Future) – astronomia.
– Niebo – w szczególności na południowej półkuli – jest niesłychanie piękne. Mimo że patrzę w niebo już od wielu, wielu lat, cały czas jestem pełen zachwytu – zwłaszcza, gdy je obserwuję z Obserwatorium Las Campanas w Chile. Praktycznie każdej nocy wychodzę pooglądać gwiazdy, popodziwiać niebo i tak naprawdę wtedy dopiero widać jak piękny jest wszechświat – powiedział prof. Andrzej Udalski w filmie wyświetlonym podczas uroczystości wręczenia nagrody Dan David Prize.
Wraz z astronomem z UW w tej samej kategorii zostali wyróżnieni prof. Neil Gehrels z NASA Goddard Space Flight Center, twórca projektu kosmicznego SWIFT dającego podwaliny astrofizyki promieniowania gamma, oraz prof. Shrinivas Kulkarni z California Institute of Technology, twórca fotometrycznego przeglądu nieba PTF, dyrektor największych na świecie obserwatoriów astronomicznych Keck na Hawajach i Mount Palomar w Kalifornii.
Prof. Andrzej Udalski jest kierownikiem i współtwórcą największego projektu obserwacyjnego w historii polskiej astronomii „OGLE – The Optical Gravitational Lensing Experiment”, który od dwudziestu pięciu regularnie lat przynosi odkrycia naukowe najwyższej światowej rangi. Profesor jest też twórcą nowoczesnych kamer, które pozwalają szczegółowo przeglądać ogromne fragmenty nieba. Brał również udział w budowie Teleskopu Polskiego w Obserwatorium Las Campanas w Chile. Na badania w ramach czwartej fazy projektu – OGLE-IV – otrzymał w 2009 roku prestiżowy Advanced Grant Europejskiej Rady ds. Badań (ERC) w wysokości 2,5 mln euro.
Podczas badań prowadzonych w projekcie OGLE dokonano przełomowych odkryć w dziedzinie planet pozasłonecznych. Po raz pierwszy z sukcesem stosowano dwie nowe techniki detekcji tych obiektów – metodę „tranzytów” i metodę mikrosoczewkowania grawitacyjnego – co przyniosło odkrycie kilkunastu planet krążących wokół innych gwiazd. Odkryte i scharakteryzowane w projekcie OGLE gwiazdy zmienne tworzą największą na świecie kolekcję liczącą już około miliona obiektów.
Regularnie wykrywane są również kosmiczne eksplozje – gwiazdy nowe, nowe karłowate oraz wielkie wybuchy wywoływane przez gwiazdy supernowe. Astronomowie pracujący w projekcie OGLE znaleźli kilka nieznanych wcześniej planet karłowatych w Układzie Słonecznym, a także wiele interesujących obiektów spoza naszej Galaktyki – kwazarów – oraz inne galaktyki. Dzięki obserwacjom projektu OGLE lepiej poznano budowę Drogi Mlecznej i sąsiednich galaktyk – Obłoków Magellana.
Prof. Andrzej Udalski jest autorem i współautorem 450 prac publikowanych w najbardziej renomowanych czasopismach naukowych na świecie i cytowanych ponad 18 tys. razy.
Uroczystość wręczenia nagród Dan David Prize odbyła się 21 maja na Uniwersytecie w Tel Awiwie. Nazwiska laureatów zostały ogłoszone w lutym.
Nagroda jest przyznawana od 2002 roku w trzech kategoriach: Przeszłość (osiągnięcia dotyczące czasów minionych), Teraźniejszość (osiągnięcia wzbogacające i kształtujące współczesne społeczeństwo) i Przyszłość (osiągnięcia skoncentrowane na przełomowych badaniach rokujących lepsze zrozumienie świata w przyszłości). Corocznie w każdej z tych kategorii są wskazywane konkretne dyscypliny naukowe, w których są wybierani laureaci. W każdej z kategorii wysokość nagrody wynosi milion dolarów. Podczas wcześniejszych edycji wyróżnienie otrzymali m.in. historyk Jacques Le Goff, ekonomista Anthony B. Atkinson, pisarz i literaturoznawca Amos Oz, politycy Tony Blair i Al Gore.
Więcej o nagrodzie Dan David Prize